Tarihçe

KRİSTAL İŞ SENDİKASI KISA TARİHİ

Cam Sanayinde İlk Sendikalaşma Çabalar
Sendikamızın Kuruluşu
1966 Paşabahçe Grevi
1971 Grevi
Güç ve Eylem Birliği
Sendikamızın Bugünü
Dünden bugüne Kristal-İş Genel Merkez Yönetim Kurulu;

Cam Sanayinde İlk Sendikalaşma Çabaları
Kristal-İş Sendikası 7 Haziran1965 tarihinde cam İşçileri tarafından Paşabahçe’de kuruldu. Ancak işkolumuzda sendikal mücadele 60 yıl öncesine dayanıyor.

1935’de Paşabahçe cam fabrikası kuruldu, kapasite 3 bin ton, İşçi yevmiyeleri 60 kuruştu. Sendika yasak, grev yasak, toplu sözleşme yok, pazar tatili yoktu. Bugün ulaştığımız sendika toplu sözleşme grev hakları ve diğer sosyal ve ekonomik haklar on yıllarca süren mücadelelerin ürünü oldu.

Paşabahçe 1930’lar

İş kolumuzda ilk sendika1947’de Paşabahçe Şişe ve Cam Sanayi İşçileri Sendikası zamanın ileri gelen ustalarından oluşan bir kadro tarafından kuruldu. Sendika binası fabrikanın içinde müdüriyet binasının karşısında idi. İlk sendika başkanı Ahmet Topçu 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’den ilk işçi milletvekili seçildi Ahmet Topçu’dan sonra sendika başkanlığına Hasan Türkay seçildi ve bu görevini uzun yıllar sürdürdü.. Paşabahçe Şişe ve Cam Sanayi İşçileri Sendikası daha sonra İstanbul Şişe ve Cam Sanayi İşçileri Sendikası ardından da Türkiye Cam Sanayi İşçileri Sendikası adını aldı. Bu sendika kısa adıyla Cam-İş olarak bilinir.
O yıllarda sendika zam talebinde bulunur sonuç alamazsa iş ihtilafına giderdi. Grev hakkı yoktu, İş ihtilaflarına il hakem kurulları bakardı. İş ihtilafı için üyelerden imza toplamak gerekirdi, bu günlerce sürerdi. Cam-İş sendikası Türk-İş’in kuruluşuna katıldı ve Genel Sekreteri Cemil Gider Türk-İş Genel Sekreteri oldu.

Sendikamızın Kuruluşu
Kristal-İş Sendikasının ilk (birinci Kristal-İş) kuruluşu 1963 Temmuzunda yeni sendikal yasalarının kabul edilmesinin hemen arkasından gerçekleşir. 1963 yılının Eylül ayında “Seramik Şişe ve Cam Sanayii İşçileri Sendikası” adıyla bir sendika kuruldu.

O sırada Paşabahçe ve Çayırıova fabrikalarında örgütlü olan Cam-İş Sendikası yeni sendikal yasaların yürürlüğe girmesinin ardından Aralık 1963 tarihinde bir toplu İş sözleşmesi imzalamıştı. Ancak imzalanan bu toplu iş sözleşmesi İşçiler arasında hoşnutsuzluk yarattı. Türk-İş sözleşmeye tepki gösterdi. Bu tepki “ikinci sendikanın” güçlenmesine yol açtı.

Daha sonra bu iki sendika Türkiye Cam Sanayi İşçileri Sendikası (Birleşik Cam-İş) çatısı altında birleşirler. Ancak bu birleşme istenen sonucu vermez.  Bunun üzerine Türk-İş’in de desteğiyle 7 Haziran 1965 günü bugünkü Kristal-İş sendikası kurulur

Mehmet Şişmanoğlu
Kristal-İş’in İlk Genel Başkanı

ADI SINIF MÜCADELESİYLE ANILAN ADAM
Sendikanın Genel Başkanlığına Mehmet Şişmanoğlu getirilir. Şişmanoğlu 1979 Genel Kuruluna kadar Genel Başkan olarak kalır.
Kristal-İş Şubat 1966’da Paşabahçe grevi devam ederken olağanüstü bir kongre kararıyla Türk-İş’e üye olur. Cam-İş Şubat 1967’de kendini feshederek Kristal İş’e katılır.
Tam sendikal birlik sağlanacak gibi olur bu kez 1967 yılının ikinci yarısında Paşabahçe’de Cam-İş’in eski yöneticilerinin de aralarında olduğu bir grup İdeal-İş’i kurarlar. İdeal-İş daha sonra Kristal-İş’e iltihak eder ancak İş kolunda iki sendika eğilimi devam eder 1968 yılında Hür-Cam İş sendikası kurulur.
Bundan sonra İşkolunda esas olarak Kristal-İş ve Hürcam-İş Sendikaları kalır. Uzun yıllar boyunca işkolunda iki sendikanın rekabeti devam eder. Kuşkusuz bu rekabetten en büyük zararı İşçiler görür. Ancak iki sendika kritik anlarda mücadele birliği yaparlar 1971 ve 1980 yıllarındaki büyük grevlerde iki sendika eylem birliği yapar.

1966 Paşabahçe Grevi

1966 Grevi
1966 Paşabahçe grevi Kristal-İş’in işçi sınıfı tarihinde özel bir yer edinmesine yol açmıştır. Cam-İş’in üç yıllığına 15 kuruşa sözleşme imzalamasına karşı çıkan İşçilerin Cam-İş’ten ayrılıp Kristal-İş’te çoğunluğu sağlamalarının ardından Kristal-İş Sendikası cam İşverenlerine sözleşme çağrısı yapar.Bu çağrının reddedilmesi üzerine 31 Ocak 1966 günü 2400 İşçi greve başlar. Grevin iki temel talebi ücret ve o günün deyimi ile İş emniyeti idi. Yıllar sonra İş emniyeti diğer bir deyimle İş güvencesi yine sert mücadelelere söz konusu olacaktı.
Grev sırasında İşçiler vapurlarla Karaköy’e geçip İşveren sendikasının önünden Taksime kadar yürüdüler. Grev sırasında sık sık fabrikadan mal çıkarma girişimleri olmuş fakat grevciler bunları engellemiştir. Bu arada İşçilere yapılan silahlı saldırı sonucunda iki işçi yaralanır.

Bir grev oylaması

Grev sürerken Türk-İş yönetimi sendikadan yetki alarak 21 Mart 1966’da bir protokolle grevi bitirir sendika ve İşçiler bu protokolü kabul etmezler ve greve devam kararı alırlar. Petrol-İş, Maden-İş,Lastik-İş,Teksif, Deniz-İş,B asın-İş, Ulaş-İş, Enerji-İş, Kimya-İş, DYF-İş,Şoför-İş, Ar-İş,Tez Büro-İş, Karayolları Sendikası, Oleyis, Sağlık-İş, Harp-İş, Gıda-İş ve Tekstil sendikaları grevi desteklemek için bin konsey oluştururlar. Grev Dayanışma Konseyi İş Bankasına ve Şişe Cam’a karşı bir boykot kampanyası düzenledi. Başarıyla süren grevde İşverenin imdadına Demirel hükümeti yetişti ve 20 Nisan 1966’da 83 gün süren grevi bir ay erteledi. Bunun üzerine erteleme kararını protesto etmek üzere İşçiler sendikanın anahtarını Başbakan Süleyman Demirel’e verirler. Bu grev erteleme daha sonraki yıllarda sık sık gündeme gelir. Grevin ardından Kristal-İş 15 ay ve başta Petrol-İş olmak üzere grevi destekleyen sendikalar değişik sürelerle Türk-İş’ten geçici olarak ihraç edilirler. İhraç edilen sendikaların bir kısmı daha sonra DİSK’in kuruluşunda yer alırlar. Kristal-İş Türk-İş üyeliğini sürdürdü.

Paşabahçe grevinin öyküsü için bakınız:
Paşabahçe 1966: Gelenek Yaratan Grev

1971 Grevi
Kristal-İş ve Hür cam-İş sendikaları aralarındaki sendikal rekabete rağmen bir çok kere ortak hareket ettiler.1971 grevi bunlardan biridir.1971’de Paşabahçe ve Çayırova İşyerlerinde 58 gün süren greve iki sendika birlikte çıkmıştır. Dönemin İstanbul sıkıyönetim komutanlığı grevin bitirilmesi için sık sık sendikalara baskı yaptı. Grevin bitirilmesinde bu baskılar etkili oldu.

Kadir Peker’in cenaze töreni

Grev sürerken11 Aralık 1971 günü Kadir Peker adlı bir grev gözcüsü mal yüklemek isteyen bir kamyonun şoför tarafından grevcilerin üzerine sürülmesiyle kamyonun altında kalarak ölmüş, bir İşçi ise yaralanmıştır.

1979 yılında yeni bir genel merkez yönetimi işbaşına geldi. .1979 Genel Kurulu işkolumuzda, güç ve eylem birliğinin gelişmesinde belirleyici oldu. Genel Kurulun hemen ardından cam sözleşmelerinde Kristal-İş – Hür Cam-İş sendikalarının kafa ve kasa birliği gündeme geldi.

1980 Kristal-İş ve Hür Cam-İş Güç ve Eylem Birliği
Türk-İş ve DİSK üyesi iki sendikanın güç ve eylem birliği cam İşçilerinin mücadelesine büyük güç kattı. Bu birliktelik sendikal hareketin birliği konusunda önemli bir deneyim oldu. Kristal-İş ve Hür Cam-İş üyeleri birlikte greve çıktılar. 120 gün süren grev 12 Eylül askeri darbesiyle birlikte zorla sona erdirildi. Cam İşçilerinin sözleşmesi Yüksek Hakem Kurulu’na havale edildi.

Güç ve Eylem Birliği

12 Eylül ve Yeni Sendikal Yasalar
12 Eylül’cüler bütün grevleri yasakladılar. Kardeş sendika DİSK’e bağlı Hür Cam-İş’in faaliyetleri durduruldu. Türk-İş üyesi bir çok sendika gibi Sendikamızın faaliyetlerine de 1984 yılına kadar fiilen engel olundu.

Anayasa oylaması öncesinde, Sendikamız Genel Merkez Yöneticileri 5 ay süreyle tutuklu kaldılar. Sonra beraat ettiler.

1983 yılında çıkarılan 2821 sayılı sendikalar 2822 sayılı toplu İş sözleşmesi grev ve lokavt yasası ile zor bir dönem başladı: Cam İşkolu, çimento ve toprak İşkoluyla birleştirilerek, sendikalara % 10 İşkolu ve % 50+1 İşyeri barajı getirildi. O tarihlerde üye sayısı 4 bin olan Sendikamız, kısa sürede büyük bir örgütlenme atılımı gerçekleştirerek yüzde 10 barajını aştı. 1980 sonrası dönemde sendikamız saflarına pek çok yeni İşyeri katıldı; Trakya Cam, Kırklareli Cam, Sinop Cam ilk akla gelenlerdir.

Sendikamız, 12 Eylül’ün baskılarına karşı her zaman demokrasiden, İşçi haklarından yana tutum aldı, mücadele vermeye çalıştı. Sendikamız 12 Eylül’le birlikte kaybettiğimiz hakların kazanılması için yürüyüşlerle, mitinglerle, kapalı salon toplantılarıyla , yemek boykotlarıyla, toplu vizitelerle, grevlerle direnişlerle aktif bir mücadele yürüttü.

Sendikamız 12 Eylül’den sonra henüz 12 Eylül’ün ağır baskısının sürdüğü koşullarda bir çok irili ufaklı grev uyguladı: Haldun Seramik, Eskişehir Kılıçoğlu, May Yapı, Tam Cam Grevleri bunları arasında sayılabilir. Grev hakkının yeni yeni kullanılmaya başlandığı koşullarda bu grevler önemli bir deneyim ve işçi hareketine mütevazı bir katkı oluşturdular.

İş güvencesi için mücadele sendikamızın 1980’li yıllardaki mücadelesinde önemli bir yer tutmaktadır. Sendikamız yeni sendikalar yasasının çıkmasından sonra gerçekleştirdiği bir çok örgütlenmede İşverenlerin ağır saldırılarıyla karşı karşıya kaldı. Sendikamızda örgütlenmek isteyen İşçiler birçok İşyerinde İşten çıkarıldılar. Bunlar arasında Toprak Seramik, Süper Ateş, Eczacıbaşı İşyerleri ağırlığı oluşturmaktadır.

Toprak Seramik İşyerinde Sendikamıza üye olan İşçilerin toplu olarak çıkarılmasına karşı sendikamız 12 Eylül sonrasının ilk İş güvencesi mitingini Bilecik’in Bozüyük ilçesinde gerçekleştirdi. (20 Mart 1987)

Yine Şişe-Cam’daki İşten atılmalara karşı Sendikamız 3 Mart 1990’da Paşabahçe’de İşten çıkarmaları protesto mitingi düzenledi. 10 bine yakın İşçinin katıldığı bu miting İş güvencesinin savunulmasındaki kararlılığımızı gösterdi.

Çeşitli dönemlerde sözleşmelerimiz işveren sendikasının veya işverenlerin dayatmaları yüzünden grevle sonuçlandı:

Paşabahçe Direnişi
1991 yılının Temmuz-Ağustos ayları cam İşçisi açısından İş güvencesi için mücadele ayları oldu. Grevin ardından başta Paşabahçe olmak üzere yoğun bir işten çıkarma gündeme geldi. Paşabahçe’de 584 işçi işten çıkarıldı. Cam İşçisi, Paşabahçe İşçisi İş güvencesi mücadelesinde yeni bir sayfa açtı. Paşabahçe’de, Sinop’ta, Kırklareli Cam’da, Cam Elyaf’ta, Cam İşleme’de cam işçileri iş güvencesi için direndiler. En büyük ve en etkili direniş Paşabahçe Cam’da tüm bir Beykoz’un direnmesiyle gerçekleştirildi. Paşabahçe Cam İşçilerinin büyük direnişi sonucunda İşten atılan tüm 21 gün 21 gece süren direnişten sonra Paşabahçe Cam İşçileri İşbaşı yaptılar.

1991 Paşabahçe Direnişi

Babalı ve Simliova’yı Kaybettik
1979-1989 yılları arasında sendikamızın Genel Başkanlığı’nı yürüten Hasan Basri Babalı’nın adaylığı 1989’da yapılan 10.Genel Kurulda 10 yıllık fiili işçiliği olmadığı gerekçesiyle engellenmişti. Hasan Basri Babalı bu müdahale sonucunda aktif sendikal yaşamdan ayrıldı. Babalı 23 Temmuz 1997 günü geçirdiği bir beyin kanaması sonucu aramızdan ayrıldı.

Hasan Basri Babalı	Cemal Simliova

Sendikamız Genel Sekreteri Cemal Simliova 13 Ekim 1997 günü görevi başında Erzincan’a giderken geçirdiği bir trafik kazası sonucu aramızdan ayrıldı.

Dünden bugüne Kristal-İş Genel Merkez Yönetim Kurulu Üyeleri

Genel Başkanlar
Mehmet Şişmanoğlu (1965-1979)
Hasan Basri Babalı (1979-1989)
Necati Altunkaynak (1989-1990)
İbrahim Eren (1990-1995)
Mustafa Bağçeci (1995-2004)
Bilal Çetintaş (2004-

Genel Başkan Yardımcıları
Feyzi Güler (2012-2016)
Bilal Bildik (2008-2016)
Serdar Başyiğit (2016-2020)
Selim Çallı (2016-2024)
Mehmet Özmüş (2024-
Faruk Aslan (2020-

Genel Başkan Vekilleri 
İbrahim Eren (1986-1989)
Ziya Karadeniz (1989-1995)
Ahmet Okuyan (1995-2003)
Engin Yılmaz (2004-2008)
Yücel Yıldız (2008-2012)

Genel Sekreterler 
Ramazan Türkmen (1965-1979)
Ahmet Kaya (1979-1986)
Necati Altunkaynak (1986-1989)
Memet Uludağ (1989-1990)
Cemal Simliova (1990-1992  ve 1995-1997)
Mustafa Bağçeci (1992-1995)
Rıza Sami Aydoğan (1995-2004)
Münür Dinler (2004-2012)

Genel Mali Sekreterler 
Yusuf Topçu (1965-1979)
Hacı Akbaş (1979-1986)
Şazi Mertol (1986-1990)
Memet Uludağ(1990-1999)
İsmail Sert (1999-2000)
Hasan Bilgiç (2000-2008)
Bilal Bildik (2008-2012)
Mehmet Boğa (2012-2016)
Şeref Ömer Gülbaş (2016-2020)
Burhan Kurt (2020-2024)
Ekrem Koca (2024-

Genel Eğitim Sekreterleri  
İbrahim Eren (1979-1986)
Fikret Alkan (1986-1990)
Ismet Konuk (1990-1992)
Kenan Güntürkün (1992-1995)
Rıza Sami Aydoğan (1995-1999)
Polat Akbaş (1999-2012)
İbrahim Öz (2012-2020)
Cihat Ergin (2020-