ÇALIŞANLARIN OTOMATİK OLARAK BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNE KATILMALARI
Çalışanların otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine katılmalarına ilişkin uygulama 01.01.2017 tarihinden itibaren başlayacaktır.
Çalışanların otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine katılımlarının usul ve esaslarını düzenleyen Yönetmelik 17 Aralık 2016 Tarihli ve 29921 Sayılı Resmî Gazete yayımlanmıştır.
Uygulama, iş yerlerinin kamu veya özel olmasına, çalışanların sayısına göre kademeli olarak farklı tarihlerde başlayacaktır.
Sistemin uygulanmasına ülkemizde ilk defa başlanacağından, üyelerimizin sistemin uygulanmasına yönelik genel konularında bilgilendirilmelerine gerek duyulmuştur.
1- Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek’in açıklamasına göre çalışanların otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine katılmalarına ilişkin uygulama aşağıda belirtilen tarihlerde ve iş yerlerinde kademeli olarak başlayacaktır.
(1 Ocak 2017) 1.000 üzeri çalışanı olan özel sektör işyerleri,
(1 Nisan 2017) memurlar, kamu kurumları (genel ve özel bütçeli idareler) ve 250-999 çalışanı olan özel sektör iş yerleri,
(1 Temmuz 2017) 100 ile 249 çalışanı olan özel sektör işyerleri,
(1 Ocak 2018) mahalli idareler ve KİT’lerde, 50-100 çalışanı olan özel sektör işyerlerinde,
(1 Temmuz 2018) 10-49 çalışanı olan özel sektör işyerleri,
(1 Ocak 2019) 5-9 çalışanı olan özel sektör işyerleri,
2- Şirketler topluluğu veya holding niteliğinde olan yapılarda Otomatik katılım kapsamında her bir işveren için vergi kimlik kartı bazındaki çalışan sayısı dikkate alınacaktır. Aynı veya farklı yerlerde birden fazla işyeri bulunan işverenlerin çalışan sayısının belirlenmesinde, çalışanların yaşlarına bakılmaksızın bütün işyerlerindeki çalışanların toplamı dikkate alınacaktır.
3- Kapsama alınan işyerinin çalışan sayısında, kapsama alınma tarihinden sonra meydana gelen değişiklikler dikkate alınmayacaktır.
4- 45 yaşın altındaki (sosyal güvenlik destek primi ödeyenler dahil) iş sözleşmesine tabi çalışanlar (işçiler)ile kamu görevlilerinin (devlet memurlarının ve sözleşmeli kamu görevlilerinin) tamamı kendilerinden onay alınmadan otomatik olarak işverenleri tarafından bireysel emeklilik sistemine girişleri yapılacaktır.
5- Emeklilik planına dâhil edildiğinin şirket tarafından çalışana posta yoluyla veya güvenli elektronik iletişim araçları ile bildirildiği tarihi takip eden iki ay içinde, çalışan, cayma hakkını kullanarak sistemden çıkabilecektir. Cayma hakkını kullanan çalışana ücretinden yapılan kesintiler eksiksiz ödenecektir.
6- Cayma hakkını kullanarak sistemden çıkmak isteyen çalışan, bu talebini posta yoluyla veya güvenli elektronik iletişim araçlarıyla ilgili emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre işverene veya şirkete bildirecektir. Çalışanın sistemden ayrılma bildiriminin emeklilik şirketine ulaşmasını müteakip on iş günü içinde ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte çalışana iade edilecektir. Ödemenin geciktirilmesi durumunda çalışanın doğan zararları, kanuni faiz ve temerrüt faizi de yürütülerek karşılanacaktır.
7- İki aylık sürenin dolmasından sonrada çalışan, istediği zaman otomatik bireysel emeklilik sisteminden çıkma hakkına sahiptir. Emeklilik Şirketi, katılımcının ayrılma amacı ile yaptığı başvuruyu aldığı tarihten itibaren beş iş günü içinde, ayrılma bilgi ve talep formu ile hesap özetini güvenli elektronik iletişim araçları ile katılımcıya gönderecektir.
Emeklilik hakkını kazanmadan sitemden ayrılan çalışan, bireysel emeklilik sistemine giriş tarihindeki haklarını kaybedecektir.
Varsa birikimlerini ve devlet katkısına hak kazanmış ise, hak kazandığı miktardaki tutarı şirket yönetim giderlerini kesildikten sonra 20 iş günü içinde katılımcıya iade edecektir.
8- Sistemden ayrılma işlemi gerçekleştiren çalışanlar Hazine Müsteşarlığının belirleyeceği esaslar dâhilinde 2 yılda bir tekrar otomatik olarak sisteme dâhil edilebilecektir. Müsteşarlık bu süreyi 1 yıla kadar azaltıp, 3 yıla kadar artırabilecektir.
9- Katılımcı, maluliyet nedeniyle sistemden ayrılmak zorunda kalır ise, sosyal güvenlik mevzuatına göre maluliyet gelirine hak kazandığına dair belgeyi veya sosyal güvenlik mevzuatında belirlenen koşullara göre maluliyet halinin oluştuğunu gösteren, resmi sağlık kuruluşlarından alınmış belgeyi şirkete vermesi gereklidir. Ancak çalışanın maluliyet nedeniyle sistemden ayrılabilmesi için maluliyet halinin sisteme katıldıktan sonra olması şarttır.
10- Katılımcının vefat etmesi halinde birikimleri ve varsa devlet katkısı hesabındaki tutar, Türk Medeni Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla varsa emeklilik sözleşmesinde belirtilen lehtarlara veya kanunî mirasçılarına ödenecektir.
11- İşverenin, işçinin iş sözleşmesini haklı nedenlerin dışında bir sebeple sonlandırması,
işçinin ise haklı nedenle iş sözleşmesini kendisinin sonlandırması veya maluliyet gibi zorunlu nedenlerle işinden ayrılması hallerinde,
yahut işverenin, emeklilik şirketini değiştirmesi hariç,
grup emeklilik sözleşmesini feshetmesi,
veya iflas,
yahut iflas anlaşması ilan etmesi durumunda katılımcı (çalışan), işvereni tarafından kendi ad ve hesabına ödenen katkı payları ile bunların getirilerinin tümüne hak kazanacaktır.
12- Bireysel emeklilik sistemine dâhil edilen çalışanın iş yerinin değişmesi halinde, yeni işyerinde otomatik olarak bireysel emeklilik sistemi uygulanıyor ise, hakları aynen korunarak birikimleri varsa devlet katkısı yeni işyerindeki emeklilik planına aktırılacaktır.
Çalışanın yeni birikimlerini aktaracağı emeklilik planını, emeklilik şirketini değiştirmesini gerektiriyorsa birikimleri aktarılarak, şirket değişikliğini gerektirmiyor ise Hazine Müsteşarlığınca belirlenecek esaslar dahilinde işlemleri gerçekleştirilecektir.
Yeni işyerinde otomatik bireysel emeklilik sisteminin uygulaması henüz başlatılmamışsa (bu işyeri henüz kapsamda değilse), çalışan ister ise önceki işyerinde başlayan bireysel emeklilik sistemindeki katılımını devam ettirerek katkı payını kendisi ödeyebilecektir. İstemez ise bireysel emeklilik katılımı sona erecektir.
13- Çalışan katkı payı ödemeye ara vermeyi talep edebilecektir. Ara verme talebi, talep tarihinden itibaren azami 3 aylık süre için yapılabilecektir. İsteyen bu sürenin bitiminden önce veya bitimini müteakip tekrar ara verme talebinde bulunabilecektir. Ara verme talebi en geç ücret ödeme gününden üç işgünü öncesine kadar işverene veya emeklilik şirketine yapılacaktır. Üç iş gününden sonra yapılan talepler için uygulama bir dahaki ücret ödeme tarihinde başlayacaktır. Çalışanın ara verme talebini ilettiği tarihten itibaren ödenen ücretinden katkı payı kesintisi yapılamayacaktır. Ara verme süresinin bitimini müteakip işveren, ödediği ücret üzerinden katkı payı kesintisine başlayacaktır.
14- İşveren, otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine girişini yaptığı çalışanların bürüt ücretlerinden (prime esas kazançları üzerinden) yüzde 3 oranında bireysel emeklilik katkı payını kesecektir. İşveren kestiği katkı payını, en geç çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden işgünü emeklilik şirketinin ilgili hesabına aktaracaktır.
15- Birden çok işverene bağlı olarak çalışan için her işverenleri ayrı ayrı otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine girişini yaparak ödedikleri bürüt ücreti üzerinden yüzde 3 oranında katkı payını keserek sözleşme yaptıkları bireysel emeklilik şirketine aktaracaklardır.
16- İşveren, sisteme giriş esnasında çalışandan birikimlerinin faizli/faizsiz fonlarda değerlendirilmesine ilişkin tercihlerini alacaktır. Tercihte bulunmayan çalışanları için söz konusu tercihi kendisi yapacaktır.
17- İşveren, şirket ile yapacağı sözleşme kapsamında, çalışanların fon tercihlerini doğrudan şirkete bildirmesini kararlaştırabilecektir.
18- İşveren grup emeklilik sözleşmesine dayanarak, katılımcıların ad ve hesabına işveren tarafından ödenen katkı payları ile bunların getirileri, işveren grup emeklilik sözleşmesine bağlı olarak açılan katılımcılara ait bireysel emeklilik hesaplarında takip edilecektir.
19- İşveren otomatik katılım sistemi kapsamında çalışanı adına katkı payı ödemesi yapamayacaktır. Katılım tutarını çalışanın ücretinden keserek ödeyecektir.
20- İşveren, otomatik katılımın dışında grup emeklilik sözleşmesi (İGES) yaparak çalışanları adına katkı payı ödemesi yapılabilecektir
21- İşveren, kendisinin yapmak zorunda olduğu işlemler hariç (şirket seçimi ve katkı payının kesilmesi hariç) diğer yükümlülüklerinin yerine getirilmesini emeklilik şirketine bırakabilecektir.
22- Fon dağılımı ilgisine göre katılımcının, sponsorun veya işverenin tercihine göre belirlenecektir. Sözleşmede herhangi bir tercihte bulunulmamış ise katılımcının birikim öncelikle standart fonlarda yatırıma yönlendirilecektir. Standart fondan ayrılmayı tercih eden katılımcılara sonucu bağlayıcı olmamak kaydıyla, birikimlerini değerlendirecekleri fonların risk durumlarını gösterir anket verilecektir. Hazine Müsteşarlığı fonların risk durumlarını gösterir anketinin asgari içeriğini, katılımcılara verilme sıklığını ve zamanını belirleyecektir.
23- Katılımcı, sponsor veya işveren ilgili sözleşme için fon tercih ve fon dağılım değişikliği hakkını şirket aracılığıyla Kurul tarafından portföy yöneticiliği yapmak üzere yetkilendirilmiş kuruluşlara devredebilecektir.
24- Bireysel emeklilik hesabındaki birikimin ve ödenen katkı paylarının fonlar arasındaki dağılım oranları veya tutarları, bir yılda azami altı kez değiştirile bilinecektir.
25- Çalışanın ücretinden kesilmesine rağmen şirkete aktarılmayan veya eksik aktarılan katkı payının ve varsa getirilerinin takip ve tahsilini Emeklilik Gözetim Merkezi yapacaktır. Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından yapılan tahsilatlar çalışanın hesabına aktarılacak ve şirket tarafından yatırıma yönlendirilecektir.
26- Bakanlar Kurulu, katkı payı oranını iki katına kadar artırabilecek, yüzde bire kadar azaltabilecektir. Bakanlar Kurulu katkı payına maktu limite getirebilecektir.
27- İşveren tarafından ödenen katkı payları hariç, katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının yüzde 25 karşılık gelen tutar, ilgili şirketler aracılığı ile katılımcıların hesabına devlet katkısı olarak ödenecektir.
28- Bir çalışan için ödenecek ek devlet katkısının azami limiti sistemde kalınan süre boyunca yıllık birikimlerinin toplamı esas alınarak belirlenecektir. Çalışan için bir hesaplama döneminde ödenen ve ek devlet katkısı tutarının hesaplanmasına esas teşkil eden katkı paylarının toplamı, ilgili takvim yılı için belirlenen yıllık toplam brüt asgari ücret tutarını aşamayacaktır.
29- Çalışanın sisteme girişinde bir defaya mahsus olmak üzere, 1.000 TL tutarında başlangıç devlet katkısı bireysel emeklilik hesabına yatırılacaktır.
30- Emeklilik hakkını kazanan çalışanın, bireysel emeklilik hesabında bulunan birikimini en az on yıl süreli yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih etmesi halinde birikiminin %5’i karşılığı ek devlet katkısı olarak ödenecektir.
31- Katılımcıların:
En az 3 yıl sistemde kalmaları halinde hesaplarındaki Devlet katkısı tutarın yüzde 15 ine
En az 6 yıl sistemde kalmaları halinde hesaplarındaki Devlet katkısı tutarın yüzde 35 ine,
En az 10 yıl sistemde kalmaları halinde hesaplarındaki Devlet katkısı tutarın yüzde 60 ına,
Emeklilik sözleşmesi uyarınca emeklilik hakkının kullanılarak ya da vefat veya maluliyet nedeniyle sonlandıranlar devlet katkısı tutarlarının tümüne hak kazanacaktır.
32- Katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanacaktır.
33- Çalışanın emeklilik hakkını kullanarak sistemden ayrılmayı talep etmesi halinde, Otomatik bireysel emeklilik bu bölüm kapsamında açılan tüm sözleşmelerdeki hesapları birleştirme işlemine tabi tutulacaktır. Birleştirme çalışanın sisteme giriş tarihi, yürürlükte bulunan bu sözleşmeler kapsamında dâhil olunan planlar arasından en eski plan girişi tarihi dikkate alınarak belirlenecektir.
34- Otomatik bireysel emeklilik sisteminde birden çok emeklilik sözleşmesi olan çalışanın bu kapsamdaki tüm sözleşmelerinden emekliliğe hak kazanması için en az birinden bu hakkı kazanması ve hesaplarını birleştirmesi gerekmektedir.
35- Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin bir program dahilinde; tamamının defaten ödenmesini, ya da yapacağı yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde kendisine maaş bağlanmasını talep edebilecektir.
36- Katılımcının birikimlerinin ödenmesini talep etmesi veya başka bir şirket veya hayat sigorta şirketi ile yıllık gelir sigortası sözleşmesi yapması halinde şirket, katılımcının hesabındaki birikimleri bildirimin ulaşmasından itibaren en geç 10 iş günü içinde katılımcıya ödeyecek veya ilgili şirkete aktaracaktır.
37- Yıllık gelir sigortası sözleşmesine göre belirlenen emeklilik maaşı, aylık, üçer aylık, altı aylık veya yıllık olarak ödenebilecektir.
Emeklilik sözleşmesi süresi içinde, katılımcının vefat etmesi halinde lehdarına,
malûliyet durumunun ortaya çıkması halinde ise kendisine bireysel emeklilik hesabındaki birikimleri ödenecektir.
