Üyelerimiz arasında cam fabrikalarının “ağır sanayi kategorisine” girdiği ve bu nedenle işçilere erken emeklilik hakkı doğduğu ile ilgili doğru bilinen bir takım yanlışlıklar olduğunu görmekteyiz. Bu nedenle yasalarda cam işçilerini kapsayabilecek hükümler ile ilgili bilgilendirme yapma ihtiyacı duymaktayız.
ERKEN EMEKLİLİK AÇISINDAN CAM İŞYERLERİ
Öncelikle “erken emeklilik” olarak bilinen “fiili hizmet süresi zammı” 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 40. Maddesinde geçmektedir. Yasanın bu maddesine göre bazı işler sıralanmakta ve bu işleri yapanlara her yıl için prim ödeme gün sayılarına belirli süreler eklenmektedir. Buna göre aşağıda sıralanan cam işlerini yapanların prim ödeme gün sayılarına her yıl için 60 gün “fiili hizmet süresi zammı” eklenmektedir.
Cam fabrika ve atölyeleri
1) Cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar.
2) Eritme işlerinde (otomatik besleme fırınlarıyla çalışılmadığı takdirde) çalışanlar.
3) Ateşçilik işlerinde çalışanlar.
4) Üfleme işlerinde (tamamen otomatik makinelerle yapılmadığı takdirde) çalışanlar.
5) Basınçla yapılan cam işlerinde (cam tazyiki işleri) çalışanlar.
6) Ayna camı sanatında potalı cam dökümü işlerinde 60 (potalar kalıp masasına mekanik araçlarla taşınmadığı takdirde) çalışanlar.
7) Camı fırın başından alma işlerinde çalışanlar.
8) Yayma fırınlarında düzeltme işlerinde çalışanlar.
9) Traş işlerinde çalışanlar.
10) Asitle hak ve cilâlama işlerinde çalışanlar.
11) Basınçlı havayla kum püskürten cihazlarla yapılan işlerde (çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar.
12) Pota ve taş odalarında görülen işlerde çalışanlar.
Yasanın ilgili maddesinden de anlaşılacağı üzere tüm cam işleri ve fabrikaları bu kapsama girmemekte, sadece sıralanan işleri belirtilen şartlarda yapan işçilere bu hak tanınmaktadır.
ALINMASI GEREKEN İŞÇİ SAĞLIĞI ÖNLEMLERİ AÇISINDAN CAM İŞYERLERİ
5510 sayılı yasanın bu maddesi dışında bir de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun tehlikeli işlerle ilgili hükümleri bulunmaktadır. Ancak buradaki hükümler de işverenin ve işçilerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev sorumluluklarını düzenlemektedir.
Yasada işler iş sağlığı ve güvenliği açısından üçe ayrılmış ve bu işler az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli işler olarak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma da 6331 sayılı Yasa’nın 9. Maddesine göre Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile yapılmaktadır.
“İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin işyeri tehlike sınıfları tebliği” ne göre cam işlerinin birçoğu “çok tehlikeli işler” sınıflandırmasına girmektedir. Ancak burada cam işlerinin çok tehlikeli işler sınıflandırmasında yer almasının erken emeklilik ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Yasa bu sınıflandırma ile işverenin ve işçilerin görev ve sorumluluklarını düzenlemekte, işyerinde alınması gereken önlemleri ve çalıştırılması gereken iş güvenliği uzmanı sayısı ve niteliği ile işyeri hekimliği ile ilgili düzenlemeleri yapmaktadır.
Yasada çok tehlikeli sınıfta yer alan işler ile ilgili düzenlemeler şu şekildedir:
Madde 6: İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri
a) Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir.
Madde 7: İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi
a) Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
Madde 8: İşyeri hekimler ve iş sağlığı uzmanları
(5) İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır. Bakanlık, iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilir.
Madde 15: Sağlık gözetimi
(2) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.
Madde 17: Çalışanların eğitimi
(3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.
(5) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz.
Madde 19: Çalışanların yükümlülükleri
(2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır:
a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek.
Geçici Madde 4: İş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü
(1)Bu Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süreyle (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılır.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi mevzuattaki ağır ve tehlikeli işlerle ilgili düzenlemeler bu şekildedir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu “fiili hizmet süresi zammını” hak eden işler sıralanmıştır ve sadece bu işleri yapanlar için bu hak tanınmıştır. Bu işlerin dışında kalan işleri yapan cam işçilerinin fiili hizmet süresi zammı alma hakkı bulunmamaktadır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ndaki düzenlemeler ise üyelerimizin beklentisi doğrultusunda “erken emeklilik” ile ilgili bir düzenleme içermemektedir.
